Typy zakładów karnych

Zazwyczaj warunki odbywania kary pozbawienia wolności uzależnione są od typu zakładu karnego, w którym przebywa skazany. Najczęściej określa go sąd w wyroku skazującym. Ewentualnie decyzję w tym zakresie może wydać także Komisja Penitencjarna działająca w konkretnym zakładzie karnym jeżeli nie zrobił tego sąd. W Polsce mamy 3 typy zakładów karnych, tj. otwarty, półotwarty oraz zamknięty. Podstawową różnicą pomiędzy nimi jest stopień zabezpieczenia, zakres izolacji osadzonych oraz wynikające z tego obowiązki oraz uprawnienia skazanych. Uprawnienia te dotyczą przede wszystkim do poruszania się w zakładzie karnym oraz poza nim.

Zakład karny typu zamkniętego

Są to zakłady największej izolacji i o najbardziej restrykcyjnych zasadach funkcjonowania osadzonych.

Zakład karny typu półotwartego

Warunki odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym typu półotwartego charakteryzują się mniejszym stopniem izolacji osadzonego w porównaniu do zakładu karnego typu zamkniętego i odmiennym zakresem praw i obowiązków skazanego. Odbywanie kary w zakładzie karnym typu półotwartego ma za zadanie stworzyć namiastkę funkcjonowania w społeczeństwie poza murami zakładu karnego. Umożliwia więc skazanemu w pewnym stopniu pełnienie ról społecznych, które będzie pełnił po opuszczeniu zakładu karnego.

Zakład karny typu otwartego

Z kolei warunki odbywania kary w zakładzie karnym typu otwartego charakteryzują się najmniejszą dolegliwością w zakresie izolacji skazanych oraz uproszczonym systemem ochronnym. Z uwagi na duży zakres swobody osadzonego wykonywanie kary w takim zakładzie pozostawia najszersze pole w zakresie indywidualizacji środków oraz metod oddziaływania na niego. Dotyczy to również uczestnictwa społeczeństwa w wykonywaniu kary realizowanego poprzez częsty kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Ma on też możliwość przygotowania skazanego do życia po zwolnieniu z zakładu.

 

Co mogę zrobić ?

Pamiętać należy, że zmiana podgrupy w zakładzie karnym nigdy nie jest ostateczna. Co istotne zmiana możliwa jest zarówno na plus jak również na minus, tzn. np. skazany odbywający karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym typu półotwartego może zostać przeniesiony do zakładu karnego otwartego (awans) jak również do zakładu zamkniętego (degradacja). Każdorazowo decydujący wpływ będzie miało zachowanie oraz postawa skazanego w trakcie odbywania kary. W celu zmiany podgrupy klasyfikacyjnej należy złożyć odpowiedni wniosek. Należy w nim szczegółowo opisać zachowanie konkretnego skazanego przemawiające za jego przeniesieniem. Może go złożyć zarówno sam skazany, jak również jego pełnomocnik (tj. adwokat bądź radca prawny lub jakakolwiek inna upoważniona przez skazanego osoba).

Zasada indywidualizacji jako podstawa ewentualnego przeniesienia do innego typu zakładu karnego

Indywidualizacja wykonywania kary pozbawienia wolności służy realizacji celu wykonywania tej kary i opiera się na następujących filarach: 1.badaniach osobopoznawczych, klasyfikacji w oparciu o odpowiednie kryteria klasyfikacyjne

2. doborze odpowiednich form indywidualizacji instytucjonalnej (typ i rodzaj zakładu karnego oraz system wykonywania kary)

3. doborze środków i metod oddziaływania na skazanego.

Dotyczy ona całego procesu wykonywania kary pozbawienia wolności wobec więźniów, począwszy od ich wejścia do systemu penitencjarnego, aż do czasu ostatecznego zakończenia w nim pobytu.

 

Złożyłam/em wniosek o zmianę podgrupy klasyfikacyjnej – co dalej ?

Po złożeniu wniosku, nasze możliwości w zasadzie się kończą. Teraz inicjatywę powinna przejąć Komisja Penitencjarna działająca w konkretnym zakładzie karnym. Do jej głównych zadań w tym zakresie należy zaliczyć dokonanie rzetelnej oceny postępów skazanego w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności w oparciu o następujące czynniki:

  1. płeć,
  2. wiek,
  3. uprzednie odbywanie kary pozbawienia wolności,
  4. umyślność lub nieumyślność czynu,
  5. czas pozostałej do odbycia kary pozbawienia wolności,
  6. stan zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym stopień uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub psychotropowych,
  7. stopień demoralizacji i zagrożenia społecznego oraz
  8. rodzaj popełnionego przestępstwa.

Badania osobopoznawcze jako czynnik determinujący dalsze kroki w sprawie

W świetle przepisów prawa penitencjarnego badania osobopoznawcze powinny polegać w szczególności na analizie:

1.danych osobowych skazanego

2. informacji dotyczących jego życia rodzinnego czy kontaktów społecznych

3. przyczyn i okoliczności popełnienia przez skazanego przestępstwa

4. uprzedniej karalności

5. stopnia podatności skazanego na wpływy podkultury przestępczej

6. zachowań wskazujących na możliwość występowania zaburzeń psychicznych albo uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych

7.umiejętności przystosowania się skazanego do warunków i wymagań zakładu karnego

8. wyników badań lekarskich, a także psychiatrycznych.

 

Czy decyzja Komisji Penitencjarnej jest ostateczna ?
Po przeanalizowaniu wszystkich powyższych okoliczności Komisja Penitencjarna podejmuje decyzję w przedmiocie zmiany podgrupy w zakładzie karnym. Decyzja ta nie jest ostateczna, tzn. że można się od niej odwołać. W tym celu należy wyodrębnić dwie sytuacje różniące się od siebie przysługującym środkiem zaskarżenia.

Komisja Penitencjarna podejmuje decyzję o przeniesieniu do innego typu zakładu karnego. Wówczas przysługuje zażalenie. Należy złożyć w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia bądź doręczenia decyzji do sądu penitencjarnego. Zazwyczaj będzie nim Sąd Okręgowy, w okręgu którego skazany odbywa karę) za pośrednictwem Komisji Penitencjarnej, która wydała niezadowalającą decyzję.
Komisja Penitencjarna podjęła decyzję o niewyrażeniu zgody na zmianę typu zakładu karnego. W tej sytuacji przysługiwać będzie skarga. Należy ją złożyć w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia bądź doręczenia decyzji do sądu penitencjarnego za pośrednictwem Komisji Penitencjarnej, która wydała skarżoną decyzję.

Pamiętać jednak należy, że zmiana podgrupy w zakładzie karnym jest procesem niekiedy długotrwałym i skomplikowanym. Administracja odpowiedniego zakładu karnego zazwyczaj jest ostrożna co do wydawania zgody na przeniesienie skazanego. Wobec powyższego, w tego typu sprawach warto zasięgnąć pomocy adwokata lub radcy prawnego. Ich wiedza oraz doświadczenie z pewnością ułatwią przejście powyższej procedury zwiększając szansę uzyskania satysfakcjonującego rozwiązania.